'Karar görüşmesi 26 Haziran’da'

Gazetenin haberine göre, iki ülkeden diplomatlar 26 Haziran’da henüz kesinleÅŸmeyen bir Avrupa baÅŸkentinde bir araya gelecek. Gazeteye konuÅŸan bir Ä°srailli yetkili, bunun son görüşme olacağını ve görüşmelerin sonuçlandırılacağını söyledi. Görüşülecek son husus, Ä°srail'in Hamas'ın Ä°stanbul'daki bürosunun kapatılma talebi. 

Ä°srail Enerji Bakanı Yuval Steinitz ise Reuters'a yaptığı açıklamada Mart ayında ABD'de ErdoÄŸan ile görüştüğünü söyledi. Ancak CumhurbaÅŸkanlığı kaynakları, konuya iliÅŸkin soruya, "teyit etmiyoruz" yanıtını verdi.

26 Haziran'daki görüşme haberiyle ilgili Al Jazeera'nin sorusunu yanıtlayan Türk dışiÅŸleri kaynakları ‘ne yalanlıyoruz ne doÄŸruluyoruz’ derken Ä°srail dışiÅŸleri kaynakları ‘iliÅŸkilerin en kısa zamanda normale dönmesi için çalışıyoruz’ yorumunu yaptı.

Görüşmeleri, son karanamede Türkiye'nin New York'taki BM daimi temsilciliÄŸine atanan DışiÅŸleri Bakanlığı MüsteÅŸarı Feridun SinirlioÄŸlu yürütüyor. Ä°srail tarafında ise baÅŸlangıçta DışiÅŸleri Bakanlığı Genel Sekreteri Dore Gold’ün yürüttüğü görevi son iki görüşmede BaÅŸbakan Netanyahu’nun özel temsilcisi Joseph Ciechanover devraldı.

Ciechanover ve Sinirlioğlu son olarak 8 Nisan'da Londra'da görüştü. Görüşmenin ardından Türk Dışişleri'nden, "Heyetler, mutabakat metninin nihai hâle getirilmesi ve farklılıkların giderilmesi yönünde ilerleme sağlamışlar ve anlaşmanın çok yakında gerçekleştirilecek bir sonraki toplantıda sonuçlandırılması hususunda uzlaşıya varmışlardır" açıklaması gelmişti.

Bu açıklamanın ardından Dore Gold 23 Mayıs’ta Ä°stanbul’da düzenlenen Dünya Ä°nsani Zirvesi’ne katılmış; burada üst düzey Türk dışiÅŸleri yetkilileriyle görüşmüştü. Görüşmenin ardından Al Jazeera’ye yakın zamanda sonuçlanması beklenen müzakereler için "En iyisinin olmasını umuyoruz" demiÅŸti. Al Jazeera'ye konuÅŸan Türk dışiÅŸleri kaynakları da, anlaÅŸmanın imzalanacağı bir sonraki görüşme öncesi varılan ilerlemenin ele alındığını; bir sonraki görüşmede mutabakata varılması konusunda kararlılığın sürdüğünü belirtti.

BaÅŸbakan Binali Yıldırım 17 Haziran’da Türk dış politikasıyla ilgili gazetecilere yaptığı açıklamada"Ä°srail ile bir noktaya geliniyor. Orada da irade gösteriliyor. Temaslar var. Henüz sonuçlanmış deÄŸil. Çok da uzun süreceÄŸini sanmıyorum. Burada belirleyici olan Gazze’nin insani amaçlar için izolasyondan kurtulmasıdır. Diplomatlarımız çalışıyor. Ä°srail, Suriye, Rusya, Mısır… Akdeniz ve Karadeniz’i çevreleyen bu ülkeler arasında daimi düşmanlık olmaz" demiÅŸti.

Nihai görüşmenin Mayıs ortasında yapılması planlanıyordu. Ancak Türkiye’de yeni BaÅŸbakan’ın göreve gelmesi ve yeni hükümet kurulması sürecinden dolayı gecikti.

“Tek sorun Hamas’ın Ä°stanbul bürosuydu”

Haaretz’e konuÅŸan Ä°srailli yetkili, uzun süre uzlaşılamayan tek sorunun Hamas’ın Ä°stanbul’daki bürolarının kapanması talebi olduÄŸunu söyledi. Ancak yakın zamanda bu konuda da anlaÅŸmaya varıldığını belirtti.

Al Jazeera'nin Türk ve İsrailli kaynaklardan edindiği bilgilere göre de, Mavi Marmara saldırısında ölenler için verilecek tazminat konusunda anlaşma, Mart 2013'te Netanyahu'nun özür dilemesinin ardından kısa süre içinde sağlandı. Sonucu geciktiren asıl sorun, Gazze'ye gidecek yardımlar ve İsrail'in şart olarak öne sürdüğü Hamas ile ilişkilerde ortaya çıktı.

Ä°srailli yetkililer görüşmelerde “Hamas'ı terör örgütü olarak gördüklerini ve bu sebeple herhangi bir üyesinin Türkiye'de bulunmasının kabul edilemeyeceÄŸini” söyledi.

17 Aralık'ta Ä°sviçre’de bir araya gelen SinirlioÄŸlu ile Gold, taslak metinde uzlaÅŸmaya varmıştı. Ä°srail tarafından sızdırılan bilgileri yayınlayan Ä°srail televizyonu Kanal 10 ve Haaretz gazetesi, taslak mutabakat metnini de madde madde vermiÅŸti. Buna göre; Ä°stanbul'da ikamet eden Hamas üyesi Salah Aruri Türkiye'den sınır dışı edilecek; Hamas'ın Türkiye'deki faaliyetlerine de genel olarak sınırlama getirilecekti. Taslak metinde yer alan Hamas ile ilgili maddeyi, Al Jazeera’ye bilgi veren Türk dışiÅŸleri kaynakları da doÄŸruladı.

Görüşmelerde bu konu ele alınırken, 19 Aralık'ta Halit MeÅŸal Türkiye’ye bir ziyarette bulundu. Bu ziyaret sebebiyle Ä°srail süreci yavaÅŸlattı.

Bu ziyaret, Ä°srail’in Gazze’de seçimleri kazanan ve 2007’den bu yana Gazze’yi yöneten Hamas’a tepkisi nedeniyle normalleÅŸme sürecinin yavaÅŸlamasına neden oldu.

Åžubat'ta Cenevre’de gerçekleÅŸtirilen bir sonraki görüşmede aynı konu masadaki en önemli madde oldu. Aynı kaynaklara göre Ä°srail heyeti, “Ä°srail'in terörist olarak gördüğü bir örgütün liderinin bu ÅŸekilde karşılanmasının kabul edilemeyeceÄŸini” söyledi.

"Cumhurbaşkanı Erdoğan, İsrail Enerji Bakanı ile görüştü"

İsrail Enerji Bakanı Yuval Steinitz, Mart ayında ABD'nin Washington kentinde düzenlenen nükleer güvenlik zirvesinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile yaklaşık 30 dakika özel görüştüğünü açıkladı. Bu görüşme, Mavi Marmara saldırısının ardından 6 yıl sonra Türkiye ile İsrail arasındaki en üst düzey görüşmeydi.

Detayları daha önce açıklanmayan görüşmede Suriye'deki iç savaş, İran'ın oradaki varlığı, terör ve doğalgaz konuları görüşüldü.

Bakan Steinitz görüşmeyi doÄŸrularken, "Çok iyi bir atmosferde geçti. Bundan fazlasını söylemek istemiyorum. Türkiye ile diplomatik iliÅŸkilerin devamına dair çabaları destekliyorum" dedi. Ancak CumhurbaÅŸkanlığı kaynakları konuya iliÅŸkin soruya, "teyit etmiyoruz" yanıtını verdi.

Washington görüşmesinden bu yana Türkiye ve İsrail'den üst düzey yetkililer Cenevre ve Londra'da özel görüşmeler gerçekleştirdi. Steinitz, "İlişkilerimizdeki sorunların yüzde 80 veya 90'ınını hallettik. Sanırım her iki tarafın da iyi niyeti ve esnekliğiyle geri kalan sorunları da çözebiliriz" diye devam etti.

İsrail ve Kıbrıs ve açıklarında yaklaşık 3,5 milyar küp doğalgaz rezervi tespit edildi. 700 milyar dolar değerindeki bu rezerv, tüm dünyanın doğalgaz ihtiyacını bir yıl karşılayacak miktarda. Üstelik bu sadece şimdilik tespit edilen miktar.

İsrail ve Kıbrıs'ın uzun vadeli ihracat sözleşmesinde anlaşmaları gerekiyor aksi takdirde inşa edilmesi gereken sualtı tesislerin maliyeti nedeniyle rezervler çıkarılamayabilir. Bakan Steinitz, gazın Mısır üzerinden taşınması opsiyonunun da kenarda durduğunu ancak öncelikli tercihin Türkiye'den geçecek bir doğalgaz boru hattı olduğunu söyledi.

Türkiye, Rusya'dan doğalgaz ithalatını bu yıl 300 milyon metreküp azalttı, 27 milyar metreküpe indirdi. Moskova ile gerilen ilişkiler, alternatif tedarikçi arayışını cazip kılıyor.

Ablukayı kırmak için yola çıkmıştı

Gazze ablukasını kırmak için yola çıkan Mavi Marmara gemisine 31 Mayıs 2010’da uluslararası sularda Ä°srail’in düzenlediÄŸi ve dokuz Türk’ün öldürülmesiyle sonuçlanan saldırıdan sonra Ankara-Tel Aviv iliÅŸkileri kopma noktasına geldi.

Saldırının ardından Tel Aviv'deki büyükelçisini çeken Türkiye, iliÅŸkilerin normalleÅŸmesi için resmi özür, öldürülenler ve yaralananlar için tazminat ve Gazze’ye yönelik ablukanın kaldırılmasını ÅŸart koÅŸtu.

Mart 2013’te Netanyahu, o dönem baÅŸbakan olan ErdoÄŸan’ı telefonla arayarak özür diledi. Resmi özür yazılı olarak da açıklandı. Ardından Türkiye ile Ä°srail arasında Gazze ablukasının kalkması ve tazminat için görüşmeler baÅŸladı.

Kaynak: Haaretz, Al Jazeera, Reuters